Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków w Polsce

Program ten jest największym profilaktycznym przedsięwzięciem w zakresie ochrony zdrowia, który ma na celu jak najszybsze wykrycie niedosłuchu i głuchoty wrodzonej. Programem tym objęte są wszystkie żywo urodzone noworodki w Polsce po to ażeby jak najszybciej dostarczyć informacji rodzicom o stanie słuchu u ich dziecka. To ważne zagadnienie bo bez prawidłowego słuchu nie ma rozwoju mowy, inteligencji i stanu psychoemocjonalnego. Trzeba też pamiętać, że do 5 r.ż. każde dziecko zdobywa prawie 50% wiedzy o świecie, co nie jest możliwe w przypadku niedosłuchu. Wada wrodzona narządu słuchu pojawia się najczęściej spośród wszystkich innych uszkodzeń naszego organizmu.

Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków działa nieprzerwanie od 01.01.2003 roku i każdego dnia przebadanych jest ok. 1000 noworodków. Organizatorami tego wielkiego Programu są: Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi, Polskie Towarzystwo Neonatologiczne przy pełnym wsparciu Ministerstwa Zdrowia oraz Narodowego Funduszu Zdrowia. Koordynatorem całego Programu jest Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W realizacji Programu uczestniczą lekarze neonatolodzy, otolaryngolodzy, audiolodzy i foniatrzy, pielęgniarki i położne oddziałów neonatologicznych, a w okresie noworodkowym dodatkowo zajmują się dziećmi psycholodzy, logopedzi, audioprotetycy, akustycy i pracownicy administracyjni. Łącznie w Programie uczestniczy grupa około 5-6 tysięcy pracowników odpowiedzialnych za słuch dziecka.

Jak działa Program?

Program działa każdego dnia na trzech poziomach. Pierwszy to wszystkie oddziały neonatologiczne w Polsce (ponad 400), gdzie wykonywane są badania skryningowe słuchu noworodków, najczęściej w drugiej dobie życia. Wykorzystujemy w tym celu zjawisko otoemisji akustycznej, czyli rejestracji odpowiedzi na bodziec słuchowy komórek słuchowych. Brak tej odpowiedzi oraz obecność różnych czynników ryzyka uszkodzenia słuchu noworodka powoduje skierowanie rodziców dziecka na drugi poziom – laryngologiczno-audiologiczny (ponad 100 takich ośrodków w kraju). Tam niemowlę ma wykonywane kolejne badania słuchu, które wykluczają lub potwierdzają niedosłuch. Dzieci z niedosłuchem są dalej diagnozowane na tym poziomie aż do uzyskania jednoznacznego potwierdzenia uszkodzenia narządu słuchu. Mała grupa dzieci kierowana jest do jeszcze wyższego poziomu audiologicznego – dotyczy to przypadków wyjątkowo trudnych i skomplikowanych, gdzie nie można jednoznacznie ocenić wydolności narządu słuchu. W wieku 4-6 miesięcy u dzieci z potwierdzonym niedosłuchem zostaje podjęta decyzja o sposobie leczenia (obustronne aparaty słuchowe, implant ślimakowy, dalsza obserwacja i kolejne badania). Dzieci te zostają objęte opieką logopedyczną w poradniach rehabilitacyjnych wad słuchu w całej Polsce. W wieku 8-11 miesięcy po kolejnych badaniach selekcjonowana jest grupa z głębokim niedosłuchem do leczenia operacyjnego z użyciem implantu ślimakowego. Te zabiegi wykonywane są w wieku 12 miesięcy. Dla rodziców rozpoczyna się czas wychowania słuchowego dziecka i rozwoju mowy.

Jakie są efekty Programu Badań Przesiewowych Słuchu u Noworodków w Polsce?

Od 01.01.2003 roku przebadanych zostało ponad 6,2 miliona noworodków. Jest to ponad 98% wszystkich żywo urodzonych dzieci. Dzięki temu Programowi okazało się, że u 2/1000wystepuje różnego stopnia wada narządu słuchu a i 3/10000 pojawia się obustronny głęboki niedosłuch wymagający zastosowania implantu ślimakowego. Takich dzieci mamy około 130-140 rocznie. Zdecydowana większość z nich jest implantowana w 12 miesiącu życia, u pozostałych nie jest to możliwe ze względu na mnogie wady rozwojowe. Zaprotezowanie aparatami słuchowymi korygującymi średniego i mniejszego stopnia uszkodzenia narządu słuchu każdego roku odbywa się w grupie około 1000 dzieci. Kilkunastoletnie doświadczenie jednoznacznie pokazuje jak ogromne znaczenie ma ten Program, że to dzięki niemu dzieci mają szansę na bardzo wczesną diagnostykę i niezwykle szybkie wdrożenie odpowiedniego postępowania, co umożliwia słuchowe wychowanie tych dzieci. To dzięki temu Programowi dzieci z głuchotą i niedosłuchem wrodzonym mają pełne szanse na szybki rozwój mowy a tym samym na pójście w wieku 6-7 lat do szkoły podstawowej. Innym bardzo ważnym efektem tego Programu jest wzrost świadomości rodziców nowo rodzących się dzieci o potrzebie badania słuchu. Obserwujemy bardzo często, że młode matki same pytają na oddziałach neonatologicznych „a kiedy moje dziecko będzie miało badanie słuchu?”.

Organizatorzy Programu:

Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi, Polskie Towarzystwo Neonatologiczne przy pełnym wparciu Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia.

Koordynator Medyczny Programu:

Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
Prof. dr hab. n. med. Witold Szyfter, Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wierzbicka