MATERIAŁY INFORMACYJNE...

Często choruję na gardło

W pojęciu anatomicznym gardło jest rurą mięśniową, ciągnącą się od podstawy czaszki do wejścia do przełyku. Dzielimy je na 3 części: górną (ku tyłowi od nosa), środkową (na wysokości jamy ustnej) i dolną (ku tyłowi od krtani). Jama gardła, wyścielona błoną śluzową, jest wspólnym szlakiem dla drogi pokarmowej i oddechowej. Potocznie mówiąc "gardło", mamy na myśli tylko jego środkową część, rozciągającą się od granicy z jamą ustną, jaką stanowi podniebienie miękkie, do poziomu wejścia do krtani. Na bocznej ścianie gardła znajdują się migdałki podniebienne.

Jaką rolę spełniają migdałki?

Gardło jest miejscem, gdzie krzyżują się dwie niezbędne do życia drogi - oddechowa i pokarmowa. Jest zatem narażone na stały kontakt z czynnikami mogącymi wywoływać choroby (np. bakterie, wirusy, grzyby) zawartymi we wdychanym powietrzu i w pokarmach. Organizm broni się przed czynnikami chorobotwórczymi, m.in. przy pomocy tzw. układu odpornościowego. Ważnym jego elementem są grudki chłonne, występujące pojedynczo lub w skupiskach, np. w węzłach chłonnych. W gardle liczne skupiska grudek chłonnych tworzą migdałki. Na bocznej ścianie gardła znajdują się obustronnie migdałki podniebienne, w górnej części gardła, na jego stropie, położony jest migdałek gardłowy (zwany też "trzecim"), a na nasadzie języka - migdałek językowy. W wyniku nawracających zapaleń, migdałki przestają spełniać swoją rolę obronną. Ponadto w zmienionych przez liczne choroby gardła migdałkach powstają małe otorbione ropnie, do których nie jest w stanie dotrzeć żaden antybiotyk. Z czasem one same mogą stać się źródłem zakażenia i powtarzających się chorób gardła lub powikłań ze strony innych odległych narządów, takich jak nerki, stawy, serce czy skóra. Mamy wtedy do czynienia z tak zwanym przewlekłym zapaleniem migdałków. Zatem migdałki w stanie przewlekłego zapalenia nie tylko nie chronią przed zakażeniem, ale same stanowią zagrożenie.

Najczęściej proces ten ma miejsce w migdałkach podniebiennych. Migdałek gardłowy zwykle samoistnie zanika w okresie dojrzewania, więc kłopoty z nim mają tylko dzieci i młodzież.

Co to jest angina?

Potocznie każdy ból gardła nazywany jest anginą. W rzeczywistości jest to choroba, mogąca mieć ciężki przebieg i dawać poważne powikłania. Nie należy jej mylić z ostrym zapaleniem gardła, które zwykle przebiega łagodnie. Angina jest chorobą zakaźną; możliwe jest jej przenoszenie na osoby zdrowe przez bezpośredni kontakt z chorym. Jest to ostry stan zapalny tkanki limfatycznej gardła, a zwłaszcza migdałków podniebiennych. Zwykle zaczyna się gorączką, często z dreszczami, uporczywym, silnym bólem gardła, który może promieniować do ucha. Ponadto chory często skarży się na ból głowy, pogrubiały głos, trudności w połykaniu, obrzęk i bolesność węzłów chłonnych szyjnych. Często występuje również tzw. obłożenie języka oraz nieprzyjemny zapach z jamy ustnej. Oba migdałki podniebienne i ich otoczenie oraz tylna ściana gardła są żywoczerwone i obrzęknięte (angina czerwona) lub na migdałkach występują żółto-białe naloty (angina biała). Leczenie polega na leżeniu w łóżku, przyjmowaniu antybiotyku (najczęściej penicyliny lub jej pochodnych), leków przeciwbólowych oraz środków miejscowo znieczulających w postaci roztworów lub tabletek do ssania.

Co to jest ostre zapalenie gardła?

Jest to najczęstsza przyczyna bólu gardła. Choroba ta może występować samodzielnie, ale zwykle towarzyszy schorzeniu zwanemu "przeziębieniem" - objawiającym się katarem, kaszlem, stanem podgorączkowym oraz bólem lub pieczeniem gardła. Podczas badania widzimy na tylnej ścianie gardła jednolite zaczerwienienie lub czerwone grudki.

Najczęściej chorobę tę wywołują wirusy, a leczy się ją podając choremu aspirynę, witaminę C, wapno i kropie do nosa. Zaleca się płukanie gardła roztworami antyseptycznymi.

Kiedy lekarz rozpoznaje przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych?

Niepokojącym objawem są nawracające anginy, częste zapalenia węzłów chłonnych szyjnych (wyczuwalne na szyi poniżej kąta żuchwy bolesne, owalne twory, często określane przez pacjentów jako "powiększone migdałki" - są niczym innym jak węzłami chłonnymi w stanie zapalnym). Podejrzenie przewlekłego zapalenia migdałków budzi też stałe zaczerwienienie otaczających je tkanek (tzw. łuków podniebiennych), zwłaszcza kiedy utrzymuje się ono w czasie, kiedy pacjent jest pozornie zdrowy.

Kiedy należy usunąć migdałki podniebienne?

Wskazaniem do usunięcia migdałków jest przewlekłe ich zapalenie.

Jakie są przeciwwskazania do usunięcia migdałków podniebiennych?

Nie usuwamy migdałków u osób z niektórymi chorobami krwi (np. białaczka, agranulocytoza), z ciężkimi, niewyrównanymi chorobami ogólnymi (np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa) oraz u chorych z rozszczepem podniebienia.

Jak przebiega usunięcie migdałków podniebiennych?

Zabieg ten wykonuje się u dzieci w znieczuleniu ogólnym (tzw. narkozie), u dorosłych w znieczuleniu miejscowym, tzn. przed zabiegiem podaje się w kilku miejscach w okolicę migdałka leki znieczulające, podobnie jak podczas znieczulenia do usunięcia zęba. Podczas zabiegu w znieczuleniu ogólnym pacjent znajduje się w pozycji leżącej. Jeśli pacjent znieczulony jest miejscowo - siedzi. Po nacięciu błony śluzowej migdałek oddziela się "na tępo" od tkanek otaczających i ścina narzędziem zwanym "pętlą". Krwawienie zaopatruje się poprzez ucisk, podwiązanie naczyń lub elektrokoagulację. Czasami, jeśli po przebytych częstych zapaleniach lub po ropniu okołomigdałkowym migdałek jest silnie związany z tkankami otaczającymi (tzw. zrosty), w pierwszym etapie operacji oddzielamy go "na ostro" nożyczkami. Tak więc migdałki oddziela się i ścina, a nie "wyrywa". W okresie pooperacyjnym chory otrzymuje leki przeciwbólowe, po kilku godzinach płyny do picia, a następnego dnia może jeść miękkie, najlepiej półpłynne pokarmy (np. budyń, kisiel, galaretkę, kaszkę na mleku itp.). W drugiej lub trzeciej dobie po zabiegu miejsce po usuniętych migdałkach pokrywa się biało-żółtym nalotem. Często pacjenci mylnie sądzą, że jest to wynik zakażenia. Tymczasem jest to normalny proces gojenia.

Jaki jest najlepszy wiek i najlepsza pora roku na wykonanie operacji usunięcia migdałków?

Operację można wykonać u chorych w każdym wieku i o każdej porze roku.

Czy usunięcie migdałków wpływa na głos i mowę?

Usunięcie migdałków podniebiennych, jeśli jest przeprowadzone prawidłowo, w zasadzie nie ma wpływu na głos i mowę.

Czy po operacji mogą wystąpić powikłania?

Tak, mogą. Najczęstszym powikłaniem jest krwawienie, które może pojawić się do 14 dni po zabiegu. Ze względu na to zagrożenie zaleca się choremu unikanie w tym okresie wysiłku fizycznego oraz pokarmów twardych, gorących i ostrych. Jeżeli krwawienie wystąpi, zaopatruje się je tak, jak podczas zabiegu operacyjnego - poprzez podwiązanie krwawiącego naczynia lub elektrokoagulację.

Czy po usunięciu migdałków zwiększa się skłonność do zapadania na zakażenia górnych dróg oddechowych?

Wprawdzie usunięcie migdałków nie jest lekarstwem na wszystkie choroby górnych dróg oddechowych (np. nie chroni przed tzw. "przeziębieniami"), to jednak pacjent po tym zabiegu unika kolejnych angin i możliwości wystąpienia groźnych powikłań. U około 10% chorych, zwłaszcza z alergią, po usunięciu migdałków mogą okresowo występować bóle gardła i zapalenia oskrzeli.

(Opracowanie merytoryczne: dr n. med. Jolanta Kaczmarek)