MATERIAŁY INFORMACYJNE...
Zespół bezdechu sennego
Co to jest zespół bezdechu sennego?
Jest to stan chorobowy, w którym występują bezdechy trwające dłużej niż 10 sekund i powtarzające się co najmniej 30 razy w ciągu nocy lub co najmniej 10 razy w czasie 1 godziny snu.
Wyróżnia się 3 typy zespołu bezdechu sennego:
Centralny (ang. central sleep apnea), w którym następuje zablokowanie przepływu powietrza w górnych drogach oddechowych wraz z ustaniem ruchów przepony i mięśni międzyżebrowych. Jest to grupa zaburzeń o tle neurologicznym związana z uszkodzeniem ośrodków oddechowych w przebiegu wielu schorzeń. W tej postaci bezdechu charakterystyczne jest rytmiczne, normalne oddychanie w czasie czuwania. Obturacyjny OBS (ang. obstructive sleep apnea), w którym dochodzi do zablokowania przepływu powietrza w górnym odcinku drogi oddechowej, przy utrzymaniu ruchów przepony i klatki piersiowej. Występuje najczęściej. Mieszany (ang. mixed sleep apnea), w którym po okresie bezdechu centralnego następuje bezdech obturacyjny.
Obturacjny bezdech senny
Jest spowodowany anatomicznymi zmianami w obrębie górnego odcinka drogi oddechowej, do którego należy: nos - trudności w oddychaniu spowodowane są między innymi deformacją nosa zewnętrznego, skrzywioną przegrodą, polipami nosowymi i przerostem małżowin nosowych, jama ustna i gardło - niedrożność w tym odcinku najczęściej jest spowodowana: przerostem migdałka gardłowego u dzieci, przerostem migdałków podniebiennych, żuchwą cofniętą ku tyłowi (powoduje cofanie się nasady języka do tylnej ściany gardła), przerostem języka, przerostem błony śluzowej gardła, wiotkim i opadającym podniebieniem miękkim oraz wydłużonym języczkiem, krtań - zwężenia w krtani spowodowane są: zmianami w budowie nagłośni i porażeniem fałdów głosowych. Na szyi często jest nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa oraz nisko położona kość gnykowa, co również sprzyja częstemu występowaniu bezdechów.
Objawami obturacyjnego bezdechu są: głośne chrapanie, bezdechy w czasie snu, wzmożona senność w czasie dnia, poranne bóle głowy, nienormalna aktywność motoryczna nocna (rzucanie się, bicie rękami), pogorszenie funkcji fizycznej, intelektualnej i seksualnej.
Jak często występuie bezdech senny?
Na podstawie badań epidemiologicznych przeprowadzonych w USA oraz w Polsce przyjmuje się że zachorowalność na obturacyjny bezdech senny w populacji kobiet wynosi 2%, a w populacji mężczyzn 4%.
Czynniki sprzyjające wystąpieniu OBS
Wiek - mężczyźni po 40 roku życia, kobiety po 50 roku życia. Waga - najczęściej chorują osoby z nadwagą. Dla oceny prawidłowej wagi wyznacza się współczynnik BMI (ang. body mass index, waga ciała w kg/wzrost w metrach). Prawidłowe wartości BMI to: dla kobiet =< 27,3; dla mężczyzn =< 27,8; Używki - papierosy, alkohol (szczególnie przed snem).
Co to jest chrapanie?
Chrapanie to objaw, występujący podczas snu, który jest konsekwencją zmian w budowie oraz czynności górnego odcinka drogi oddechowej. Dźwięk jest wytwarzany przez drgania zmienionych tkanek miękkich: podniebienia miękkiego, języczka i błony śluzowej bocznych ścian gardła. Przyjmuje się, że około 20% osób dorosłych chrapie. Jest zjawiskiem naturalnym, które może pojawić się wraz z wiekiem. Stanowi niepokojący objaw wówczas, kiedy jest nadmiernie głośne (przeszkadza współdomownikom) i kiedy kończy się okresem bezdechu.
Głośne chrapanie jest objawem między innymi obturacyjnego bezdechu sennego oraz zespołu wzmożonej oporności górnego odcinka drogi oddechowej - UARS (ang. upper airway resistance syndrome).
Jest to zespół charakteryzujący się przewlekłą sennością w czasie dnia z towarzyszącym głośnym chrapaniem i krótkimi przebudzeniami w czasie snu, bez typowych objawów obturacyjnego bezdechu sennego. Częściej dotyczy osób młodych i aktywnych zawodowo.
Kiedy udać się do specialisty?
Jeżeli chrapanie jest uporczywe, przeszkadza domownikom i pojawiają się bezdechy w czasie snu, wskazana jest konsultacja specjalisty zajmującego się problemem bezdechów sennych. Między innymi dla samooceny senności w czasie dnia, jako wyniku zaburzonego snu powstała w Australii (Dr. MurrQY Johns - Melbourne) tzw. skala senności Epworth. Aktualnie jest szeroko rozpowszechniona jako prosta metoda oceny senności w czasie dnia.
Skala Epworth
0 = na pewno nie zasnę
1 = mała możliwość zaśnięcia
2 = raczej zasnę
3 = na pewno zasnę
Wartości:
1-6 = nie stwierdza się bezdechu sennego
7-8 = prawdopodobieństwo wystąpienia bezdechu sennego - wskazana konsultacja specjalisty
9>= = obturacyjny bezdech senny - zaleca się diagnostykę i leczenie
Rozpoznawanie obturacyjnego bezdechu sennego
Diagnostyka polega na wykryciu istotnych zaburzeń oddychania w czasie snu oraz lokalizacji zwężeń w obrębie górnego odcinka drogi oddechowej odpowiedzialnych za to schorzenie. Diagnostyka opiera się na:
- badaniach całonocnych - podczas których rejestruje się przy użyciu polisomnografu lub poligrafu obecność bezdechów w czasie snu,
- diagnostyce lokalizacji zwężeń w obrębie górnego odcinka drogi oddechowej, obejmująca badanie laryngologiczne, badania endoskopowe i ewentualnie tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.
Leczenie?
Obturacyjny bezdech senny leczy się operacyjnie i zachowawczo. Bardzo istotnym elementem leczenia jest walka z nadwagą. Leczenie operacyjne polega na przywróceniu prawidłowej drożności w obrębie górnego odcinka drogi oddechowej:
Nos - między innymi: operacje nosa zewnętrznego, przegrody nosa, małżowin nosowych (najczęściej prowadzone w znieczuleniu miejscowym),
Jama ustna, gardło - operacje na podniebieniu miękkim - uvulopalatoplastyki z zastosowaniem lasera, koagulacji termicznej lub ultradźwiękowej (prowadzone w znieczuleniu miejscowym), stosowane także w leczeniu uporczywego chrapania.
- klasyczna uvulopalatopharyngoplastyka (w znieczuleniu ogólnym) polega na usunięciu migdałków podniebiennych, plastyce podniebienia miękkiego oraz bocznych ścian gardła u pacjentów z bardzo nasilonymi zmianami w obrębie gardła,
- zabiegi w zakresie przerośniętej lub przesuniętej nasady języka - laserowe, koagulacje termiczne, ultradźwiękowe (w znieczuleniu ogólnym), operacje kości gnykowej i operacje twarzoczaszki.
Leczenie operacyjne prowadzone jest wieloetapowo w wyspecjalizowanych ośrodkach na oddziałach laryngologicznych.
Leczenie zachowawcze
W leczeniu nieoperacyjnym stosuje się szereg aparatów utrzymujących prawidłową drożność drogi oddechowej. Najczęściej stosowane to: aparaty ortodontyczne, które zmieniają ustawienie żuchwy (TRD, MAD), i aparaty wytwarzające stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, do których należą:
- CPAP
- BiPAP
- auto-CPAP
- RAMP
Inną formą leczenia zachowawczego jest elektryczna stymulacja - polega na selektywnej stymulacji mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie drożności górnego odcinka drogi oddechowej.
Jakie są powikłania nieleczonego OBS?
Jeżeli nie wprowadzi się w odpowiednim czasie właściwej diagnostyki i leczenia obturacyjnego bezdechu sennego jego objawy będą systematycznie narastały. Jest to konsekwencja stałego niedotlenienia organizmu w czasie snu. Sen przestaje być regeneracyjny. Pojawić się mogą różne, groźne powikłania zdrowotne jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie płucne i udar mózgu. Brak regeneracyjnego snu prowadzi w konsekwencji do spadku wydolności fizycznej i psychicznej organizmu. Spada efektywność pracy, spada wydolność seksualna i rośnie ryzyko wypadków samochodowych.
(Opracowanie merytoryczne: dr n. med. Jacek Banaszewski)